بسمه تعالی

گروه مهندسی شیمی

اطلاعیه دفاع پایان‌نامه کارشناسی ارشد

بازیابی مواد فعال دارویی از داروهای تاریخ‌مصرف گذشته به همراه مدل‌سازی ترمودینامیکی

ارائه دهنده: فاطمه زارعی

        تاریخ:        28/7/1403                          ساعت:          14                  مکان: سالن آمفی تئاتر

استاد راهنما:    دکتر جابر یوسفی سیف                       دانشگاه: دانشگاه صنعتی همدان

استاد داور داخلی:    دکتر مجید پاکیزه                         دانشگاه: دانشگاه صنعتی همدان

                   استاد داور خارجی: دکتر کتایون درخشنده                  دانشگاه: دانشگاه علوم پزشکی همدان

چکیده:

در سال 2010 به میزان 887 میلیارد دلار برای تولید داروها هزینه شده است که این هزینه به 25/1 تریلیون دلار در سال 2019 افزایش یافته است و همچنین پیش‌بینی می‌شود که هزینه دارو تا سال 2024 به 59/1 میلیارد دلار برسد. که چنین ارقامی حاکی از اتلاف گسترده منابع در سیستم بهداشت و درمان است. به‌طورکلی هزینه‌های تولید ماده فعال دارویی، مهم‌ترین جزء هزینه‌های تولید دارویی است. پس از هزینه‌های بسیاری که دولت‌ها و بخش خصوصی بابت محصولات دارویی در چرخه تولید و توزیع دارو متحمل شده‌اند، همه داروی تجویز شده توسط بیمار مصرف نمی‌شود و تنها دو درصد از مردم تمام داروی تجویز شده را مصرف می‌کنند. مقدار زیادی از داروهای استفاده نشده توسط ارگان‌های دولتی امحا و یا توسط افراد جامعه دور ریخته می‌شود و همین روش‌های دفع نامناسب توسط افراد جامعه یا دولت سبب ورود مواد فعال دارویی در آب‌های سطحی شده است که زندگی جانداران (خصوصاً آبزیان) را تهدید کرده است.

در این پژوهش روشی ارائه شده است که مواد فعال دارویی از داروهای تاریخ‌مصرف گذشته و یا استفاده نشده بازیابی شود تا از هدر رفت هزینه‌ها و همچنین مشکلات زیست‌محیطی جلوگیری گردد. این فرایند شامل سه مرحله اصلی استخراج جامد-مایع، فیلتراسیون و کریستالیزاسیون است. همچنین جهت صرفه‌جویی در زمان و هزینه، مدل‌سازی ترمودینامیکی توسط دو مدل NRTL-SAC و UNIFAC-DMD جهت طراحی و پیش‌بینی فرایند انجام شده است تا حلال‌های مصرفی در هر بخش از فرایند به درستی پیش‌بینی شود. این فرایند برای داروهای استامینوفن، ایبوپروفن، لاموتریژین، کاربامازپین، فنوباربیتال، فنی‌توئین و پریمیدون اجرا شده است. همچنین پس از آشکار شدن این موضوع که امکان بازیابی API از داروهای تاریخ‌مصرف گذشته وجود دارد یک تلاش در مقیاس بالا (صد عدد قرص) جهت خالص‌سازی لاموتریژین انجام شده است.

مشخصه‌یابی و خلوص داروهای بازیابی شده از طریق آنالیزهای نقطه ذوب، UV-visible، FT-IR ، HPLC و HNMR انجام شده است. نتایج نشان داده است که می‌توان جز فعال دارویی را از داروهای استفاده نشده و یا تاریخ‌مصرف گذشته بازیابی کرد به‌طوری‌که خلوص برای ایبوپروفن، استامینوفن، لاموتریژین، فنوباربیتال، کاربامازپین، فنی‌توئین و پریمیدون به ترتیب 84/100، 100، 22/100، 100، 100، 27/102، 30 و 10 درصد حاصل شده است. همچنین راندمان حاصل شده به ترتیب 55، 73، 81، 72، 83، 53 و 75 درصد حاصل شده است. همچنین لاموتریژین بازیابی شده در مقیاس بالا دارای خلوص  100 و راندمان 76 درصد بوده است.

کلمات کلیدی

ماده فعال دارویی - بازیابی- NRTL-SAC - UNIFAC-DMD - داروهای تاریخ‌مصرف گذشته​​​​​​​